নিকট সম্বন্ধযুক্ত কিছু ইংরেজি শব্দের সংস্কৃত প্রতিশব্দ

নিকট সম্বন্ধযুক্ত কিছু ইংরেজি শব্দের সংস্কৃত প্রতিশব্দ

·    Abduct—अपहरणम्, kidnap—बालापहरणम्, entice—परिलोभनम्,

allure—प्रलोभनम्, seduce—अपवहनम्, 
decoy—पाशनम्, induce—प्रेरणम्।

·         ·    Ability—योग्यता, capability—शक्यता,   efficiency—दक्षता,

 proficiency—प्रवीणता,   capacity—सामर्थ्यम्,  competency—क्षमता, दक्षता, 
qualification—अर्हता, योग्यता, skill—निपुणता, नैपुण्यम्, eligibility—पात्रता।

·        ·    Abode—आवासः, habitation—वासः,   
residence—निवासः,

  house—गृहम्,   hut—कुटी,   
apartments—कोष्ठावली, cabin—कोष्ठिका,

cottage—कुटिरम्, dormitory—शयनागारम्,  Accommodation—वासस्थानम्,

lodgings—संवासः, lodging house—संवास-गृहम्,  room—कक्षः, कोष्ठः।

·        ·      Abolish—उन्मूलयति (क्रिया),  annul—उत्सादयति (क्रिया),    

abrogate—निराकरोति (क्रिया),  cancel—निवारयति (क्रिया), 

obliterate—अभिलोपयति (क्रिया),  
revoke—प्रतिसंहरति (क्रिया), 

repeal—निरस्यति (क्रिया),  quash—अभिखण्डयति (क्रिया), 

set aside—अपास्यति (क्रिया),  
rescind—अपखण्डयति (क्रिया)।

·         ·      Abscond—प्रपलायते (क्रिया),  escape—पलायते (क्रिया), 

elope— सह पलायते (क्रिया)। 

·        ·      alias—उपनाम, initial—प्रथमाक्षरम्, 
middle name—मध्यनाम,

surname—कुलनाम, name—नाम, 
designation—अभिधानम्,  title—उपाधिः।

·        ·     acceptance—स्वीकृतिः, assent—अनुमतिः, concurrence—सहमतिः,

consent—सम्मतिः, approval— अनुमोदनम्, sanction—सम्मोदनम्,

permission—अनुज्ञा।

·      ·        accident—दुर्घटना, incident—घटना, 
casualty—अपघातः,

mishap—अपघटना, misfortune—दुर्भाग्यम्, emergency—आपातः।

·         allotment—वण्टनम्, allocation—आवण्टनम्,

assignment—नियोजनम्, appointment—अभिभाजनम्,

distribution—वितरणम्, division—विभाजनम्, assessment—निर्धानम्।

·        ·    alteration—आपरिवर्तनम्, change—परिवर्तनम्,

transformation—रूपान्तरणम्, 
amendment—संशोधनम्,

modification—आशोधनम्, adaptation—अनुकूलनम्,

correction—शोधनम्, reformation—सुधारः,

rectification—परिशोधनम्। 

·        ·     attempt—यत्नः, effort—प्रयत्नः, 
endeavour—प्रयासः,

strive—अभियत्नः।

·        ·     authentication—अधिप्रमाणनम्, 
validation—मान्यकरणम्,

verification—सत्यापनम्, certification—प्रमाणनम्,

attestation—अभिप्रमाणनम्, 
confirmation—पुष्टिकरणम्,

corroboration—संपुष्टिकरणम्।

·         ·     autocracy—स्वैरतन्त्रम्, 
aristocracy—अभिजाततन्त्रम्,

democracy—लोकतन्त्रम्, गणतन्त्रम्, 
bureaucracy—अधिकारितन्त्रम्,

plutocracy—धनिकतन्त्रम्, theocracy—धर्मतन्त्रम्,

shopocracy—वणिक्तन्त्रम्, oligarchy—स्वल्पतन्त्रम्,

gynarchy—नारीतन्त्रम्, diarchy—द्वैधतन्त्रम्,

·        ·     authoritarianism—प्राधिकारवादः, 
despotism—निरङ्कुशता,

secularism—धर्मनिरपेक्षता, 
totalitarianism—एकदलवादः,
socialism—समाजवादः,  communism—साम्यवादः।

·      ·         banish—विवासनम्, exile—उद्वासनम्,

expel—निष्काशनम्, transportation—निर्वासनम्,

deportation—उद्विवासनम्, 
expatriation—देशत्यागः,

extradition—प्रत्यर्पणम्।

·      ·        battle—संग्रामः, attack—आक्रमणम्, fight—रणः,

war—युद्धम्, aggression—अभ्याक्रमणम्, 
invasion—अभियानम्,

raid—सहसाक्रमणम्, assault—प्रहारः, 
irruption—अभिधावनम्,

battery—संप्रहारः, conflict—संघर्षः।

·        ·       behaviour—व्यवहारः, conduct—आचरणम्, character—चरित्रम्,

demeaneour—चेष्टितम्, nature—प्रकृतिः, temperament—स्वभावः।

·      ·      boundary—सीमा, limit—परिसीमा, 
border—सीमारेखा,

frontier—सीमान्तः, confine—संसीमा, 
precincts—प्रसीमा।

·        ·     charges—दोषारोपः, costs—परिव्ययः,

expenses—व्ययः, outlay—उद्व्ययः, price—मूल्यम्,

value—अर्घा, fees—शुल्कम्।

·         ·      charges—दोषारोपः, allegation—अभिकथनम्,

accusation—अधिक्षेपः, prosecution—अभियोगः,

impeachment—महाभियोगः, 
indictment—अभ्यारोपः,

imputation—लाञ्छलम्, insinuation—आक्षेपः।

·         ·       choose—वरयति (क्रिया), select—चिनोति (क्रिया),

elect—निर्वाचयति (क्रिया), 
 nominate—नामाङ्कयति (क्रिया),

 prefer—अधिमन्यते (क्रिया)।

·        

·   ·          confidence—आस्था, faith—श्रद्धा, 
belief— विश्वासः,

assurance—आश्वासनम्, reliance—विश्वसनीयता, trust—निष्ठा।

·        ·        confirmation—पुष्टिः, affirmation—अभिपुष्टिः,

corroboration—सम्पुष्टिः,
collaboration—सहयोगः,

co-operation—सहकार्यम्, सहकारिता,

co-ordination—समन्वयः, conformation—समनुरूपऩम्।

·         ·        consensus—मतैक्यम्, majority—बहुमतम्, unanimity—सर्वसम्मतिः।

·         ·       conspiracy—षड्यन्त्रम्,  collusion—दुरभिसन्धिः, connivance—मौनानुभूतिः,

plot—कपटप्रबन्धः, intrigue—कपटयोगः,

manipulation—छलसाधनम्, 
stratagem—कूटचालः, कूटयुक्तिः।

·        ·        condemn—दूषयति (क्रिया), blame—निन्दति (क्रिया),

censure—अधिक्षिपति (क्रिया), 
reprimand—विर्भर्त्स्यते (क्रिया),

deplore—परितप्यते, rebuff—प्रत्याख्याति,

snub—भर्त्सयते (क्रिया),  warn—चेतयति,

scold—विनिन्दति, rebuke—तर्जयति, 
reproach—उपालभते।

·         contempt—अवमानः, insult—अपमानः,

defamation—मानहानिः, dishonour—अनादरः,

disagree—अपयशः, ill fame—अकीर्तिः,

ignominy—अपकीर्तिः, infamy—दुष्कीर्तिः,

opprobrium—कुकीर्तिः, humiliation—तिरस्कारः, अवज्ञा।

·         crime—पातकम्, felony—घोरापराधः,  
fault—दोषः,

offence—कुकर्म, अपराधः, sin—पापम्, 
vice—दुर्गुणः,

demerit—अवगुणः।

·         dangerous—भयानकः, formidable—भीषणः, deadly—घातकः,

destructive—नाशकः, fatal—प्राणहरः, 
ghastly—बीभत्सः,

hazardous—सङ्कटमयः, ruinous—विनाशकः, grave—गम्भीरः।

·         debate—वादविवादः, dispute—विवादः, controversy—वादानुवादः, मतभेदः,

discussion—चर्चा, quarrel—कलहः, deliberation—पर्यालोचनम्,

dialogue—संवादः, address—अभ्भाषणम्।

·         deceive—वञ्चयति (क्रिया), delude—भ्रामयति (क्रिया),

mislead—उत्पथं नयति (क्रिया), 
beguile—प्रतारयति (क्रिया),

betray—विस्वासघातं करोति, dupe—मूढयति (क्रिया), cheat—छलयति (क्रिया)।

·         decide—निर्धारयति (क्रिया), judge—निर्णयति (क्रिया),

adjudicate—अधिनिर्णयति (क्रिया), 
determine—निश्चिनोति (क्रिया),

mediate—मध्यस्थतां करोति (क्रिया)।

·         declare—घोषयति (क्रिया), 
proclaim—उद्घोषयति (क्रिया),

announce—आख्यापयति (क्रिया), 
publish—प्रकाशयति (क्रिया),

promulgate—प्रख्यापयति (क्रिया), 
publicise—प्रचारयति (क्रिया),,

propagate—संप्रचारयति (क्रिया), 
broadcast—प्रसारयति (क्रिया)।

·         deed—विलेखः, bond—बन्धः, 
mortgage—बन्धकः,

agreement—संविद्, debenture—ऋणपत्रम्,

instrument—संलेखः, lease—पट्टः, 
contract—संविदा,

pawn—आधिः, hypothecation—उपप्राधिः।

·         defect—त्रुटिः, error—भ्रान्तिः, 
mistake—अशुद्धिः,

blunder—विभ्रान्तिः।

·         delight—प्रहर्षः, gratification—परितुष्टिः,

pleasure—प्रसन्नता, rejoicing—आह्लादः,

satisfaction—सन्तोषः, happiness—सुखम्,

bliss—आनन्दम्, joy—हर्षः, amusement—विनोदः,

enjoyment—उपभोगः।

·       ·        demolish—विध्वंसयति (क्रिया), 
dismantle—खण्डयति,

destroy—नाशयति, raze—भूमिसात् करोति (क्रिया)।

·         ·      diet—आहारः, food—अन्नम्, meal—भोजनम्,

foodgrain—अन्नधान्यम्, foodstuff—खाद्यपदार्थः।

·       

       ·        difference—भेदः, distinction—प्रभेदः,

discrimination—विभेदः।

·        ·      dismissal—पदच्युतिः, discharge—उन्मोयनम्,

suspension—निलम्बनम्, ousting—अपसारणम्,

removal—निष्काशनम्।

·       ·       economical—मितव्ययी, frugal—परिमितव्ययी,

thrifty—अल्पव्ययी, parsimonious—कृपणः,

savings—सञ्चयी,  close-fisted—बद्धमुष्टिः।

·       ·       emigrant—उत्प्रवासी, immigrant—आप्रवासी,

foreigner—विदेशी, alien—परदेशी।

·        ·      enemy—शत्रुः, foe—वैरी, antagonist—विरोधी,

opponent—प्रतिद्वन्द्वी, adversary—प्रतिपक्षी।

·         envy—असूया, jealousy—ईर्ष्या, 
malignity—द्वेषः,

malice—दुर्भावः, antipathy—विद्वेषः,
grudge—अभ्यसूया,

hatred—घृणा, aversion—विरक्तिः, 
enmity—शत्रुता,

hostility—वैरम्, ill-will—कुभावः।

·         execute—निष्पादयति (क्रिया),
accomplish—साधयति (क्रिया),

fulfill—पूरयति (क्रिया), perform—अनुतिष्ठति (क्रिया),

discharge—निर्वहति (क्रिया)।

·         feeling—अनुभूतिः, emotion—भावना, sentiment—भावः,

attitude—मनोभावः, mood—अन्तर्वृत्तिः,
impulse—आवेगः।

·         fault—दोषः, wrong—अपकृत्यम्,

flaw—छिद्रम्, त्रुटिः, deficiency—अल्पता,

lack—न्यूनता, want—अभावः,

irregularity—अनियमितता, 
inaccuracy—अपरिशुद्धता।

·         fool—मूर्खः, idiot—मूढः, silly—जडबुद्धिः,

stupid—जडमतिः,   mad—पागलः, उन्मादः,

lunatic—उन्मत्तः, insane—उन्मादी,

senseless—निर्बोधः, crazy—उद्भ्रान्तः।

·         fraud—कपटम्, forgery—कूटम्,

deceiving—वञ्चना, cheating—छलना।

·         glossary—शब्दावलिः, dictionary—शब्दकोषः,

vocabulary—शब्दसंग्रहः,
encyclopedia—विश्वकोषः,

lexicon—पुराकोषः।

·         gift—उपहारः, prize—पुरस्कारः, 
reward—पारितोषिकम्,

present—उपढौकनम्, donation—दानम्,
grant—अनुदानम्,

grant-in-aid—सहायता-अनुदानम्, 
subsidy—राजसाहाय्यम्,

gratuity—उपदानम्, annuity—वार्षिकी,  
boon—वरदानम्।

·         hate—घृणा, despise—अवज्ञा,
disdain—अवमानः,

abhor—बीभत्सः, scorn—जुगुप्सा, 
contempt—अवगणना,

dislike—अरुचिः, विरक्तिः, विमुखता।

·         idea—कल्पः, notion—भावः, विचारः,

opinion—मतम्, conception—अवधारणा,

assumption—अभिधारणा, conviction—धारणा,

perception—प्रतिबोधना, thought—विचारः, imagination—कल्पना।

·         improvement—उन्नतिः, 
development—विकासः, progress—प्रगतिः

promotion—पदोन्नतिः, wefare—कल्याणम्।

·         infringement—अतिलङ्घनम्, contravention—उल्लङ्घनम्,

violation—अतिक्रमणम्, trespass—अतिचारः,

infraction—व्यतिक्रमणम्, 
encroachment—अधिक्रमणम्,

transgression—उत्क्रमणम्, breach---भङ्गः,  defiance—अवज्ञा।

·         intelligent—बुद्धिमान्, brilliant—प्रतिभाशाली,

intellectual—बुद्धिजीवी, clever—चतुरः, 
genius—मेधावी।

·    inspection—निरीक्षणम्, examination—परीक्षा,

investigation—अनुसन्धानम्, 
scrutiny—परिनिरीक्षा,

search—अन्वेषणम्, enquiry—परिपृच्छा,

supervision—पर्यवेक्षणम्, 
superintendence—अधीक्षणम्।

·         institution—संस्था, institute—संस्थानम्,

association—लङ्घः, organization—लङ्घटनम्,

corporation—निगमः, body—निकायः,

community—समुदायः, company—समवायः,

society—समाजः।

·         kill—मारणम्, assassination—हत्या, 
murder—बधः,

execution—प्राणदण्डः, slaughter—पशुवधः, संहारः।

·         law—विधिः, lawful—विधिवत्, विधिसम्मतः, legal—वैधः,

illegal—अवैधः, legislation—विधानम्, legislative—विधानम्,

lawless—विधिहीनः।

· linguistics—भाषाविज्ञानम्, 
philology—भाषाशास्त्रम्,

morphology—पदरचनाविज्ञानम्, 
phonology—ध्वनिविज्ञानम्,

etymology—शब्दव्युत्पत्तिः, 
syntax—वाक्यनिर्माणम्।

·         list—सूची, catalogue—सूचीपत्रम्, 
appendix—परिशिष्टम्,

annexure—अनुबन्धः, enclosure—अनुलग्नकम्।

·         meeting—अधिवेशनम्, sitting—सभा, conference—सम्मेलनम्,

seminar—गोष्ठी, symposium—संगोष्ठी, 
function—समारोहः,

festival—उत्सवः, session—सत्रम्, forum—वादसभा,

convention—समागमः।

·         means—साधनम्, ways—उपायः, 
method—रीतिः,

mode—पद्धतिः, system—प्रणाली, source—उद्गमः,

resource—संसाधनम्, remedy—उपचारः,

procedure—क्रियाविधिः, process—प्रक्रिया।

·         obligation—दायित्वम्, liability—देयता,

responsibility—उत्तरदायित्वम्,

duty—कर्तव्यम्, onus—भारः, 
compulsion—अनिवार्यता।

·         occupier—अभिधारकः, possessor—धारकः,

occupant—अभिधारी, holder—धारी,
owner—स्वामी,

master—प्रभुः, boss—अधिपुरुषः, chief—प्रमुखः,

head—मुख्यः, proprietor—अधिस्वामी, 
manager—प्रबन्धकः,

controller—नियन्त्रकः, lord—अधिपतिः।

·         order—आदेशः,   instruction—अनुदेशः, direction—निर्देशः,

 notification—अधिसूचना।

·         proper—उचितम्, right—सम्यक्, 
just—यथोचितम्,

appropriate—समुचितम्, fit—सङ्गतम्, 
suitable—योग्यम्।

·       ·       power—शक्तिः, authority—प्राधिकारः, 
right—अधिकारः,

jurisdiction—क्षेत्राधिकारः, strength—सामर्थ्यम्, force—बलम्,

privilege—विशेषाधिकारः, 
prerogative—परमाधिकारः।

·         ·      purpose—प्रयाजनम्, object—उद्देश्यम्, 
aim—लक्ष्यम्,

intention—अभिप्रायः, motive—हेतुः, 
reason—कारणम्।

·       ·        revolution—क्रान्तिः, revolt—विप्लवः,
rebellion—विद्रोहः,

sedition—रोजद्रोहः, mutiny—सैन्यद्रोहः, 
insurrection—परिद्रोहः,

insurgence—अभिद्रोहः, uprising—उद्द्रोहः, 
treason—देशद्रोहः,

·       ·        rule—नियमः, law—विधिः, by-law—उपविधिः, 
act—अधिनियमः,

regulation—विनियमः, code—संहिता, 
statute—परिनियमः,

resolution—प्रस्तावः, bill—विधेयकः, 
ordinance—अध्यादेशः,

provision—उपबन्धः।

·       ·       secret—गूढः, confidential—गोपनीयः, clandestine—प्रच्छन्नः,

concealed—संगुप्तः, individual—व्यक्तिगत, personal—वैयक्तिक,

 private—स्वकीय।

·     ·      security—प्रतिभूतिः, bond—बन्धः, 
guarantee—प्रत्याभूतिः,

surety—प्रतिभूः, warranty—अध्याभूतिः,

bail—लग्नकः।

·     ·      street—वीथिः, lane—वीथिका, way—मार्गः,

road—सरकः, highway—राजपथः,
pavement—पदातिपथः।

·     ·      tax—करः, cess—उपकरः, duty—शुल्कम्, विशुल्कम्,

customs—आशुल्कम्, सीमाशुल्कम्, 
tarrif—प्रशुल्कम्,

fees—शुल्कम्, देयम्, excise—उच्छुल्कम्, उत्पादशुल्कम्।

·     ·      teacher—शिक्षकः, trainer—प्रशिक्षकः, 
instructor—संशिक्षकः,

preceptor—गुरुः, आचार्यः, tutor—अवबोधकः।

·     ·      temporary—अस्थायी, transitory—अल्पकालिकः,

transient—अचिरस्थायी, momentary—क्षणिकः,

unstable—अस्थिरः, ephemeral—क्षणभङ्गुरः।

·     ·      thief—चौरः, robber—लुण्ठकः, dacoit—तस्करः,

burgler—सन्धिभेदकः, bandit—दस्युः,

pirate—जलदस्युः, pilferer—लघुचौरः, stealer—स्तेनः।

·       ·     usage—रीतिः, प्रथा, custom—रूढिः,

convention—निरूढिः, practice—अभ्यासः, tradition—परम्परा।

--------